Widownia (audytorium) to termin, który jest stosowany jako zbiorowa nazwa dla odbiorców przekazów i jest on również używany do określenia podmiotów odbierających komunikaty medialne. Jednak ma pewne specyficzne cechy odróżniające ją od tradycyjnej antycznej widowni teatralnej, z której się wywodzi. Widownia mediów masowych jest konstruktem teoretycznym, który nie może być obserwowany i poznawany wprost, a jedynie za pośrednictwem odpowiednio przygotowanej metodologii i aparatury badawczej, np. badania telemetryczne, sondażowe itp. [1]. W rezultacie widownia jako termin określający odbiorców mediów masowych jest problematyczny, gdy chcemy go zdefiniować. Przyjmując kryterium techniczne i organizacyjne określamy tym terminem odbiorców określonego rodzaju medium lub kanału i wówczas mówimy, np. o widowni telewizyjnej, radiowej lub TVN-u. Możemy też w oparciu o czas wydzielić widownię, np. dzienną, nocną albo aktywną w najwyższym paśmie oglądalności, a o treść przekazu widzów konkretnych gatunków medialnych. Widownię można też wyodrębnić ze względu na miejsce, np. w przypadku mediów lokalnych lub ludzi, gdy program jest adresowany do konkretnych kategorii odbiorców, np. wieczorynka dla dzieci itp. [2].
Różne rodzaje widowni można definiować inaczej, w zależności od przyjętych kryteriów. Jedną z propozycji jest typologia definicji widowni autorstwa Virginii Nightingale (2003) [3].

Widownia (audytorium) a publiczność
Pierwszym określeniem dla zbiorowości odbiorczych było określenie "publiczność". Został on wprowadzony w 1901 roku przez Gabriela Tarde, który tym terminem nazwał nowe formy zbiorowości społecznych odmienne od wcześniejszych zbiorowisk skupionych (np. tłum, czy widownia teatralna) [4]. Był to okres powstania i spopularyzowania się prasy, która pozwalała na utrzymywanie na wielką skalę kontaktów na odległość i umożliwiała tworzenie wokół pewnych tytułów prasowych zbiorowości odbiorców, którzy omawiali kwestie polityczne, społeczne i ekonomiczne. Czytelnicy gazet choć byli rozproszeni i fizycznie oddaleni to mieli poczucie łączącej ich więzi o charakterze duchowym, która sprawiała, że tworzyli grupę społeczną. Przy czym warunkiem koniecznym do zaistnienia tak rozumianej wspólnoty były wydarzenia, które stawały się przedmiotem dyskusji i wywoływały kontrowersje.

Koncepcja ta narodziła się w końcu XIX wieku w pierwszej fazie umasowienia prasy i wciąż cechował ją pewien poziom elitarności. W tym okresie gazety nadal przyciągały specyficzny typ czytelnika, który był wyselekcjonowany i chciał utrzymać swą odrębność od odbiorców innych tytułów prasowych. Dalsze udoskonalenie druku oraz kolejne mass media – radio i telewizja spowodowały, że publiczność czytelnicza opisywana przez Tarde ulegała podziałom, a pod koniec XIX wieku świat książki i prasy stał się gałęziami przemysłu i służył milionom różnorodnych odbiorców. W tym okresie w miejsce publiczności pojawiło się audytorium (widownia), które nie wykształciło nigdy tak wyselekcjonowanej zbiorowości pod kątem społecznym lub psychicznym jak publiczność czytelnicza [1].

Typologie widowni:
a) Ze względu na zasięg wyróżniamy:

• Widownię dostępną (potencjalną): wszyscy mający podstawowe umiejętności pozwalające na skorzystanie z danego medium oraz posiadający odbiornik i pozostający w zasięgu sieci lub nadajnika.
• Widownię rzeczywistą (zaangażowaną): widzowie oglądający, słuchający określonych stacji lub programy, czytający gazety, książki itd.
• Widownię płacącą: osoby płacące za dany produkt medialny np. gazetę, bilet do kina, prenumeratę itp.
• Widownię kumulacyjną: odsetek widowni potencjalnej, która jest osiągalna dla medium w danym przedziale czasu .
• Widownię wewnętrzną: zwracający uwagę na poszczególne elementy treści przekazów.
• Widownię docelową: fragment widowni potencjalnej wyróżniony ze względu na określony cel np. reklamowy [1].

b) Ze względu na czynniki sprzyjające powstaniu widowni:
Czynniki społeczne:

• Grupa społeczna – względnie autonomiczna zbiorowość, wyodrębniona ze względu na podobne cechy społeczne, np. społeczność lokalna, etniczna, polityczna, religijna, którą cechuje silne poczucie tożsamości i odrębności. Selektywnie korzysta z mediów.
• Kultura gustów – zbiorowość jednostek o podobnych potrzebach, upodobaniach, preferencjach, która poszukuje treści w mediach, które pozwalają je zaspokoić.

Czynniki zależne od medium:

• Widownia kanału lub medium – powstaje spontanicznie pod wpływem przyzwyczajeń lub zabiegów marketingowych i opiera się na nawyku lub lojalności wobec nadawcy. Sprzyja to kształtowaniu się odrębności widzów danego medium ma jednak konsumencki charakter.
• Grupa fanów – luźna lub zorganizowana zbiorowość bardzo zainteresowana określoną osobą, która jest popularna w świecie kultury, gatunkiem lub typem twórczości, z którą się identyfikuje [5] (więcej na ten temat w rozdziale Fani mediów ).

Zmieniające się sposoby postrzegania widowni
Klasyczna widownia powstała około 2000 lat temu. Każde większe miasto w starożytnej Grecji i Rzymie miało amfiteatr lub arenę, gdzie odbywały się przedstawienia i przez wiele wieków rozwijała się ona obejmując kolejne miasta europejskie, budowano specjalne budynki i przestrzenie umożliwiające pokazy i publiczne występy oraz przedstawienia. Dopiero wynalezienie druku stworzyło warunki dla nowego rodzaju odbioru zbiorowego treści i spowodowało powstanie zbiorowości czytelniczej. W pewnym sensie ze względu na sam charakter czynności – jaką był odbiór przekazu miała ona charakter zbliżony do widowni spektakli teatralnych, wykładów, publicznych odczytów. Spowodowało to, że ten nowy rodzaj zbiorowości odbiorczej został również określony tym terminem. Jednak dla podkreślenia jego odmienności od tradycyjnej widowni nazwano ją widownią medialną [1].

Kolejny etap rozpoczęło wynalezienie filmu i kinowej emisji, które spowodowało powstanie pierwszej widowni masowej. Pokaz filmowy zawsze był taki sam i dlatego zapewniał bardzo dużej ilości odbiorców identyczne przeżycie estetyczne i emocjonalne. Pozwoliło to na przekroczenie ograniczenia czasu i przestrzeni odbioru przekazu. Pokazało to, że media masowe mogły docierać do bardzo dużej liczby odbiorców, rozproszonych niemal po całym kraju, a nawet świecie. W odpowiedzi na ten fenomen Herbert Blumer (1939) stworzył ramy teoretyczne w ramach, których zdefiniował widownię medialną jako masę [2].

W tym okresie powszechnie podzielano przekonanie, że społeczeństwo ma charakter masowy podobnie jak zbiorowości odbiorcze. Podkreślano, że społeczeństwo jest tworzone przez masy zatomizowanych izolowanych jednostek, które są uzależnione od siebie wzajemnie ale nie mają unifikujących je celi i wartości. W taki sposób definiowano też w tym okresie zbiorowości odbiorcze. Dość szybko jednak dostrzeżono, że w odniesieniu do przekazów medialnych trudno mówić o masowych widowniach, gdyż odbiór i korzystanie z mediów zawsze jest zapośredniczone przez otoczenie społeczne, podzielane wzory i wartości oraz nasze wcześniejsze doświadczenia i preferencje, co sprawia, że odbiór komunikatów masowych zawsze ma pewien rys indywidualny. To sprawiło że koncepcja widowni jako masy została zakwestionowana i zastąpiła ją koncepcja widowni jako rynku. Takie myślenie o odbiorcach przekazów medialnych nadal jest obecne pomimo dokonujących się przemian w mediach. Nawet sfragmentaryzowane zbiorowości odbiorców, które otrzymują przekazy odpowiadające ich potrzebom, są nadal definiowane, jako podmioty zależne w stosunku do nadawców, które adresują do nich ofertę w oparciu o badania indywidualne i profile socjoekonomiczne [6].

Współczesne trendy
Rozwój mediów masowych pokazał, że z jednej strony ewoluują one w kierunku stałego powiększania zbiorowości odbiorczych i wpisują się w trend globalizacji, z drugiej natomiast można zauważyć, że równolegle obserwujemy procesy odmasowienia i fragmentaryzacji mediów [5]. Nakładają się na to zjawiska, takie jak komercjalizacja internetu, rozwój technologii informatycznych. Powoduje to istotne zmiany jeśli chodzi o zbiorowości odbiorcze (więcej na ten temat w rozdziale Współczesne koncepcje widowni ).